Tuinontwerp – Centrum voor natuurlijk tuinieren

Nadere kennismaking ecologisch tuinieren

Geplaatst op 18 maart 2018 door Ron

Ecologisch tuinieren

Verwarring is er genoeg en zoals gewoonlijk in Nederland zijn de meningen ernstig verdeeld. Wat is nou eigenlijk ecologisch tuinieren? Grijze wollen sokken, lange wilde haren, ruime gewaden of tuinbroek en een grote verwilderde puinhoop in de tuin zijn zo wat beelden die me te binnen schieten; die heb ik blijkbaar van huis uit meegekregen. Een beeld overigens wat niet helemaal gelogenstraft werd toen ik afgelopen weekend rondliep op de tuinmarkt die in Leuven georganiseerd was door VELT (de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren). Tegelijkertijd zag ik daar ook heel veel wat niet strookte met dit standaardbeeld.

Gezonde bodem

Ecologisch tuinieren laat zich niet in een labeltje vangen. Maar er zijn wel kenmerken en aandachtspunten te geven die je in elke ecologisch (of natuurlijk) beheerde tuin aantreft. Ten eerste wordt er natuurlijk gifvrij gewerkt. Grote biodiversiteit, aandacht voor de natuurlijke kringloop, geen bestrijding van plagen maar streven naar biologisch evenwicht, zo veel mogelijk hergebruik van middelen en materialen, observeren wat er in je tuin gebeurt en daar je voordeel mee doen, zijn ook belangrijke gezamenlijke kenmerken. Maar waar het allemaal begint is de bodem. Aandacht voor een gezonde bodem met voldoende lucht en vocht en een grote diversiteit aan bodemleven (van wormen tot bodemschimmels) is denk ik het belangrijkste kenmerk van ecologisch verantwoord natuurlijk tuinieren.

Biologische bollen

Stinzenwei op kwekerij de Warande in Laag Keppel

Een prachtig voorbeeld van moderne biologische bedrijfsvoering die niets te maken heeft met het grijze wollen sokken imago trof ik aan op diezelfde eerder genoemde VELT tuinmarkt. John Huiberts, één van de slechts 3! biologische bollenkwekers in Nederland vertelde daar zijn verhaal. Hoe hij met het zorgvuldig verzorgen van de bodem, zonder gif, zonder overbemesting, met gebruik van een speciaal uitgezocht mengsel van groenbemesters, met uitgekiende plant en rooimethodes in staat is prachtige bollen te kweken. Bollen die geen gifstoffen bevatten, die de insectenpopulatie niet vergiftigt en die zelfs als culinaire bijzonderheid in diverse restaurants in Amsterdam worden opgediend. Je laat het wel uit je hoofd om bollen uit de reguliere teelt te eten. Die zitten stikvol met allerlei gifstoffen! En laat dat laatste nu ook gelden voor de bijen en andere insecten die snoepen van het stuifmeel en de honing van al die bollen uit de reguliere teelt die wij in onze tuinen planten! Geen wonder dat de insectenpopulatie de laatste 25 jaar gereduceerd is tot nog maar 25% van wat hij 25 jaar geleden was!

Een natuur(lijke) tuin ontwerpen, hoe doe je dat?

Geplaatst op 8 mei 2017 door Ron

Ontwerpen en natuur; tegenstrijdig?

Wild, rommelig, modderig, ongestructureerd, zijn zo van die associaties die ik vanuit diverse hoeken op mijn bordje krijg als ik de term natuurtuin laat vallen. De missie van Tuynplan is nu juist om te laten zien dat natuur en architectuur in de tuin heel goed samen kunnen gaan. Het belangrijkste uitgangspunt voor een natuurtuin is het creëren van een zelfstandige natuurlijke kringloop. Probeer daar in ieder geval zo dicht mogelijk bij te komen.De beplanting is gelaagd en divers. Middelen, materialen en planten(resten) worden zoveel mogelijk hergebruikt zodat een gesloten kringloop ontstaat. Weet wat je doet, gebruik de natuur en de natuurlijke processen in je voordeel, heb er respect voor en geef daarmee je tuinontwerp jouw eigen invulling.

Tuin en natuur

Een tuin is geen natuurgebied, laat staan een oerbos. De functie van de tuin is cultuurbepaald. Dus bij het ontwerpen van een natuurtuin of een natuurlijke tuin ga je als ontwerper eerst op zoek naar de juiste uitgangspunten die de basis voor je ontwerp moeten vormen: de wensen van de mensen. Ook bij een natuurtuin gaat het om de kernactiviteit van ontwerpen: verbindingen leggen en verbanden aanbrengen in een mooi ogende en prettig aanvoelende ruimtelijke compositie. Voor de natuurlijke component is het daarbij totaal niet van belang of we met rechte lijnen, rechte vakken of strak geschoren hagen in een formeel kader werken. Of dat de uitstraling veel meer informeel, met vloeiende overgangen, gebogen lijnen en houtwalachtige heesterbeplanting vormgegeven wordt. Het is maar waar de klant om vraagt. Je kunt een ‘strakke rechte vijver’ opmetselen met gasbetonblokken en afwerken met antracietkleurige rechthoekige tegels in een dito bestrating rondom. Of je kunt diezelfde vijver stapelen van hergebruikte oude straattegels of klinkers met muurbeplanting ertussen en situeren langs een graspad dat je eens per maand maait.

Een voorbeeld van formeel ‘natuurlijk’ ontwerp

Op bijgaande ontwerptekening zie je een voorbeeld van een sterk rechtlijnig en functioneel ontwerp. In de uitwerking speelt de natuur echter een grote rol. Een grote diversiteit aan (eetbare) planten, relatief weinig bestrating en diverse lagen beplanting (van bolgewas tot boom) bepalen de uitstraling en het gevoel deze tuin. De gebruikte materialen zijn zelden nieuw. Ergens in huis, schuur of tuin zijn ze ooit opgedoken, zorgvuldig bewaard en eventueel bewerkt om vervolgens opnieuw een plekje in huis of tuin te vinden. Zo creëer je verbinding tussen heden en verleden, tussen tuin en omgeving, tussen ontwerp en natuur, tussen gebruik, plezier en ontspanning. Op de foto van de binnenplaats zie je het misschien wel meest stenige deel van de hele tuin. Ook daar speelt het natuurlijke gevoel de hoofdrol. Een dak van inheemse hoge struiken boven je hoofd en een groene omlijsting met een grote diversiteit aan planten die je in een ‘bosrandvegetatie’ tegen zou kunnen komen. In de kieren van de hergebruikte klinkerbestrating zorgt het mos voor het ‘open plek in het bos-gevoel’.

Tuinarchitectuur en natuurtuin; gaat dat samen?

Geplaatst op 24 januari 2017 door Ron

Natuurtuin en architectuur

Wild, rommelig, modderig, ongestructureerd, zijn zo van die associaties die ik vanuit diverse hoeken op mijn bordje krijg als ik de term natuurtuin laat vallen. De missie van Tuynplan is nu juist om te laten zien dat natuur en architectuur in de tuin heel goed samen kunnen gaan. Het belangrijkste kenmerk van een natuurtuin is dat in zo’n tuin zo goed mogelijk een zelfstandige natuurlijke kringloop geconstrueerd wordt. De beplanting is gelaagd en divers en middelen, materialen en plantenresten worden zoveel mogelijk hergebruikt zodat een gesloten kringloop ontstaat.

Aan onze eigen tuin ligt een gedegen ontwerp ten grondslag. Een heel bewuste opbouw van de tuin waar gebruik, logistiek, ontspanning, architectuur en vormgeving hand in hand gaan met een grote diversiteit en gelaagdheid in de beplanting en een heerlijke opbrengst aan onbespoten en natuurlijk groeiende groentes en fruitsoorten. Vanaf 1 maart ga ik onze ‘Picknicktuyn’ weer gereed maken voor gebruik. Het is heerlijk wandelen en fietsen in onze regio en op mooie dagen kunt u dan heerlijk uw zelf gesmeerde boterhammetje nuttigen in onze tuin. Wie weet is er dan ook nog iets lekkers uit onze eigen tuin beschikbaar….En wordt u van dat heerlijke stukje natuur bij huis zo enthousiast dat u zelf ook zoiets wenst? Spreek ons aan, wij helpen u graag. Rondleiding, advies, workshop, cursus of compleet ontwerp; het is allemaal mogelijk.

Wild en weelderig actief

Kennis, kunde en samenwerking zijn van groot belang in ons vakgebied. Sinds 2016 is Tuynplan lid van de vakgroep Wilde Weelde. Een vereniging van ontwerpers, hoveniers, kwekers en andere bedrijven die zich bezighouden met zo natuurlijk mogelijk tuinieren. Eind januari vindt de jaarlijkse ledenvergadering plaats met daaraan gekoppeld een symposium en gestructureerde kennisuitwisseling. Het thema voor 2017 is: Natuurtuin nu. Meer informatie over deze vakgroep vindt u op de website van Wilde Weelde.

Om alles te weten te komen over ecologisch, natuurlijk (moes)tuinieren is Tuynplan ook lid geworden van de Vereniging voor ecologische leef en teeltwijze (VELT). Meer informatie over die vereniging vindt u op hun website.

Jeukende handen

Zolang het vriest blijven de handen jeuken zonder buiten echt veel te kunnen doen. Herkent u dat? Zo gauw de vorst uit de lucht is kunt u echter al met een aantal dingen aan de slag. Appel en perenbomen kunnen nu nog mooi gesnoeid worden bijvoorbeeld. Of diverse heesters in de haag of houtwal kunnen nu worden terug gesnoeid. Zelf heb ik meidoorn, veldesdoorn en hazelaar in bestelling staan bij de kweker. Zo gauw de vorst uit de lucht is worden ze geleverd en kan ik de haag aanplanten die ik ervan wil maken.

Nog even mijmeren

Geplaatst op 10 oktober 2016 door Ron

Augustus in Drenthe

“Dit gaat niet langer zo!” Zei ik afgelopen zomervakantie tegen mijn echtgenote, “Ben je tuinontwerper maar heb je de tuinen van de moeder aller ontwerpers in Nederland nog nooit gezien.” Nu is Mien Ruijs al ruim 20 jaar niet meer onder ons. Maar de tuinen en de woning van waaruit ze jarenlang placht te werken aan de verfraaiing van de Nederlandse tuin liggen in het landelijke Dedemsvaart nog altijd te pronken. Velen daarvan in de originele staat, anderen ontworpen en aangelegd met de ziel van Mien. Enkele collega vakidioten geholpen door vele vrijwilligers houden de tuinen in stand en ontwikkelen ze verder. Lees verder →

Seizoen van slag?

Geplaatst op 26 september 2016 door Ron

Dit is geen grap of trucage

Deze foto maakte ik vandaag 26 september 2016. Deze bloesem (en het is niet de enige) zit in één van onze appelbomen. Een ruime maand geleden werd ik al verrast door een bloeiende goudreinet. Dat vond ik al bijzonder, maar dit is toch wel het toppunt van algehele tegennatuurlijke verbazing die me overvalt. Dit heb ik nog niet eerder meegemaakt.

Permacultuur

In mijn tuin probeer ik zoveel mogelijk met de natuur mee te tuinieren. Er wordt niet gespit, er wordt geen kunstmest gebruikt en er wordt al helemaal niet gespoten; permacultuur Lees verder →

Planten spreken(?)

Geplaatst op 12 juli 2016 door Ron

Pratende planten? Sinds wanneer?

Jij hebt het maar rustig, zei een vriend vanochtend tegen mij, jouw planten praten niet terug! Interessante opmerking en als je het letterlijk neemt is dat natuurlijk zo, althans niet praten zoals wij dat kennen. Tuinieren en met je blote vingers in de zwarte aarde graaien is absoluut een heel rustgevende ervaring. Toch durf ik te beweren dat planten praten. De kunst is alleen om op de juiste manier te luisteren. Ik leer dat met vallen en opstaan. Eén van de dingen die een plant je bijvoorbeeld vertelt is wat er in de bodem aan de hand is. Zo zaait een paardenbloem zich alleen uit als de toplaag van de bodem weinig kalk bevat. Die kalk haalt de plant met zijn lange penwortel uit diepere lagen naar boven. Als de plant afsterft laat hij de kalk in de toplaag achter. Als er tenslotte voldoende calcium naar boven gehaald is verdwijnt de paardenbloem vanzelf. En zo heeft iedere plant zijn eigen verhaal.

Planten voor klanten

In de ruim 10 jaar dat ik nu tuinen ontwerp heb ik steeds beweerd dat ik ‘verhaal in uw tuin’ breng. Daarmee bedoel ik dan dat ik de tuin zodanig probeer te ontwerpen dat u uw wensen, uw leven en uw gevoel voor mooi daarin herkent. Dat me dat in veel gevallen heel aardig gelukt is is natuurlijk prachtig. Maar veel boeiender is uiteindelijk om me bewust te zijn en verder te worden waarom me dat is gelukt. Het besef van wat ik in mijn dagelijks werk eigenlijk echt aan het doen ben speelt daarbij een cruciale rol. Het is namelijk niet alleen zo dat ik naar het verhaal van mijn klanten luister en dat vertaal naar passende plantcombinaties. Ik ben verhalen aan het matchen! Een plant is namelijk veel meer dan alleen een mooi plaatje. Zoals ik in de eerste alinea al aangaf vertelt iedere plant ook zijn eigen verhaal. Als je daar niet naar luistert en die verhalen niet begrijpt kun je nooit een ander verhaal vertellen; kun je geen tuin creëren die het verhaal van de klant weergeeft.

Kleine ingreep groot(s) effect

Geplaatst op 7 juni 2016 door Ron

Dinertuin

Te veel steen! Was één van de opmerkingen die ik kreeg naar aanleiding van mijn blog van vorige week. Los van het feit dat die opmerking totaal voorbij ging aan de intentie waarmee het stuk was geschreven, was het wel een prachtige illustratie van hoe verschillend mensen kijken en wat ze werkelijk waarnemen. Zelf zag ik de foto’s kennelijk veel groener dan in ieder geval een aantal van de lezers. In mijn hoofd waren de planten al volwassen, terwijl dat voor de argeloze lezer van dat artikel nog niet zichtbaar was. Bovendien zag ik de foto’s in de context van de gehele tuin, terwijl voor de lezers alleen het getoonde detail zichtbaar was. Daarom hierbij wat foto’s van een soortgelijke ingreep vorig jaar waarbij de planten inmiddels de kans hebben gekregen lekker te groeien. De foto’s zijn vanuit een iets ander standpunt gemaakt, maar het verschil lijkt me duidelijk. De foto in de kop van dit verhaal geeft nog even een inkijkje in een ander deel van de tuin.

De voortuin

En om te benadrukken dat ik groen wel degelijk erg hoog in het vaandel heb nog even twee foto’s van de voortuin die een diepte heeft van een betontegel; in 2014 en nu. Indachtig mijn gedachte van hergebruik en duurzaamheid en voor de opmerkzame lezer; de betontegels zijn (op de kop gelegd) in de dinertuin weer opgenomen. Ook hier geldt ‘Kleine ingreep groot(s) effect’.

Hergebruik als uitgangspunt

Geplaatst op 30 mei 2016 door Ron

Doordacht herschikken

Vorige week heb ik in mijn blog duidelijk proberen te maken dat ontwerpen lang niet altijd iets te maken heeft met alles nieuw en anders, met dure en luxe materialen of met strak gemetselde muurtjes en vijvers. Ontwerpen heeft alles te maken met gevoel voor ruimte en sfeer en weten hoe die te beïnvloeden. Een kleine aanpassing kan daarbij soms net zo veel of zelfs meer effect sorteren dan een volledige renovatie. Zeker bij oudere huizen met dito tuinen passen de materialen die in de loop der jaren in en om het huis verzameld zijn in de sfeer die mensen steeds hebben gezocht. Alleen verrommelt en veroudert alles en raken mensen in hun eigen denkraam verstrikt. Soms is de slijtage zo hevig dat er inderdaad tot vervanging moet worden overgegaan, maar vaak is een frisse blik op de oude materialen veel meer de oplossing. Deze tuin is daar een mooi voorbeeld van. Op de foto’s hiernaast ziet u de situatie van voor de herschikking.

Verdwenen vuilnis

De prachtige gebakken straatklinkers blijven ook in de nieuwe situatie sterk het beeld en de sfeer bepalen. Alleen is het bouwvallige afdak voor de vuilnistonnen verdwenen. De tonnen zijn verbannen naar een plekje uit het zicht en de borders zijn herschikt en vergroot om de ruimte gezelligheid en smoel te geven. De klinkers zijn anders gestraat om dat effect te versterken en om te benadrukken dat het hier een zit en eetruimte betreft. De tafel komt uit een andere ruimte en wordt hier weer ingezet als eettafel, de stoelen zijn tweedehands op de kop getikt via een opkoper van gebruikt horecameubilair; zie hier het resultaat. Oh ja, er is toch nog iets nieuw; er is voor €35,00 aan planten gespendeerd!

Creëren van ruimte en sfeer

Geplaatst op 23 mei 2016 door Ron

Ruimte creëren

Een groot deel van mijn ontwerpwerk draait erom een buitenruimte zo goed mogelijk tot zijn recht te laten komen. En meer dan eens heeft dat geen snars te maken met dure en/of mooie attributen of grote veranderingen. Mooie en dure dingen hebben een ongelooflijke aantrekkingskracht op mensen. Maar als deze mooie dingen in de verkeerde ruimte of verkeerd in de ruimte staan verliezen ze heel veel van hun glans. Ergo, mooie dingen en mooie planten maken nog geen mooie tuin!

Sfeertje bouwen

Het is nog niet klaar, maar juist daarom kun je op de foto hierboven fraai zien hoeveel effect 15 cm meer aan border heeft op de uitstraling van de gehele ruimte. Daar waar deze heesterborder in eerste instantie overkwam als een beetje een benauwd stukje ‘het moet nu eenmaal een beetje groen zijn langs het terras’, is door de border 15 cm extra te geven ook daadwerkelijk een border ontstaan. De heesters komen beter tot hun recht omdat ze meer in verhouding tot de border staan. En tegelijkertijd wordt ook het terras een veel prettiger plaats om te verblijven! Een prachtig voorbeeld van een kleine aanpassing die veel effect sorteert.

Ruimte maken

De foto in de kop van dit artikel geeft een mooi voorbeeld van het creëren van ruimtelijkheid. Hoe vaak zien we niet dat er een grote struik of ander ‘mooi’ attribuut pal voor een lelijk gebouw wordt gezet om deze aan het oog te onttrekken. Daarmee wordt dan weliswaar dat gebouw aan het oog onttrokken, maar heel vaak de ruimte verkleind. Eigenlijk komt dus dat gebouw dichter naar je toe! Op de voornoemde foto heb ik de druivenranken (die tegen de oude schuur gespijkerd waren) een mooie strakke geleiding gegeven een ruime halve meter voor het gebouw. Niet alleen groeien de druiven zo beter, maar ze leiden de aandacht af van de schuur, ze creëren meer ruimtelijkheid en het grasveld ervoor wordt prettiger en gezelliger om te vertoeven: ‘lekker picknicken!’ Opnieuw, kleine aanpassing groot effect.

Geduld; een schone zaak

Geplaatst op 17 mei 2016 door Ron

Kracht van de natuur

Op de tekening ging dat toch allemaal veel sneller! Je zet wat strepen op papier en als je dat maar in de juiste verhoudingen doet en voorziet van de juiste kleuren, komt daar ineens zoiets als een tuin te voorschijn! In de dagelijkse realiteit ontwikkelt zich de natuur toch iets anders.

De meiraapjes op de foto heb ik bijvoorbeeld al zo’n 6 weken geleden gezaaid. En ze hebben nog zeker 4 tot 6 weken nodig om te kunnen worden geoogst. Als je dat leest op het zakje waarin het zaad zit denk je nog: “Dat is lekker snel.” En in gedachten zie je de plantjes al uit de grond komen en groeien als een dolle. Tot op het moment dat je de zaadjes in de grond hebt gestopt en je zit te wachten tot ze ontspruiten en werkelijk gaan groeien. Wat duurt dat lang zeg; je wilt de plantjes wel aan hun nog niet bestaande blaadjes uit de grond trekken. En ondertussen beginnen allerlei plantjes die we op die plek niet hadden bedacht en zorgvuldig hadden verwijderd of afgedekt weer vrolijk hun groene kopjes boven het maaiveld uit te steken. Hoe durven ze!

Alleenrecht of levensles?

Waar halen we dat toch vandaan, die overtuiging dat we iedere situatie naar onze hand kunnen zetten alleen al door het zo te bedenken? Ja hoor ik betrap me daar zelf ook met grote regelmaat op. In de situatie zoals ik hierboven heb beschreven heb ik de grond vooraf naar mijn idee zodanig voorbereid dat mijn raapjes er optimaal tot hun recht zouden komen. Het wortel’onkruid’ zorgvuldig afgedekt met karton en daar ‘schone’ teelaarde op aangebracht. Om vervolgens verbaasd te zijn dat zich behalve mijn meiraapjes wel degelijk ook diverse andere planten en plantjes uitstekend thuis voelen op de zorgvuldig geprepareerde ondergrond.

De grote vraag is natuurlijk of de raapjes er slechter van worden als al die andere plantjes floreren. Tot nu toe blijken ze het prima te doen en beperk ik me tot het in toom houden van de andere gewassen en probeer ik zo veel mogelijk te leren uit wat ik zie dat er gebeurt. Tuinieren met de natuur en niet tegen de natuur in. Op die manier kan ik zonder gefrustreerd te raken toch een beetje het gevoel krijgen dat de tuin doet wat ik wil en niet dat ik doe wat de tuin wil. Stiekem gniffelend over mijn eigen argeloosheid omdat ik heel goed weet dat de natuur mij altijd de baas is!

Geduld; een schone zaak

Ondertussen zie ik op verschillende plekken in mijn tuin, naast alle niet bedachte gewassen wel degelijk ook allerlei groente en fruitplanten de kop op steken op plekken die ik ze van tevoren had toebedeeld. Geeft me toch een beetje een gevoel van controle over de zaak; kan ik de natuur kennelijk toch een beetje manipuleren. Geduldig wacht ik maar eens af wat ik dit jaar allemaal kan gaan oogsten. De eerste Rucola heeft al op ons bordje gelegen.