Duurzaam ontwerpen – Centrum voor natuurlijk tuinieren

Nadere kennismaking ecologisch tuinieren

Geplaatst op 18 maart 2018 door Ron

Ecologisch tuinieren

Verwarring is er genoeg en zoals gewoonlijk in Nederland zijn de meningen ernstig verdeeld. Wat is nou eigenlijk ecologisch tuinieren? Grijze wollen sokken, lange wilde haren, ruime gewaden of tuinbroek en een grote verwilderde puinhoop in de tuin zijn zo wat beelden die me te binnen schieten; die heb ik blijkbaar van huis uit meegekregen. Een beeld overigens wat niet helemaal gelogenstraft werd toen ik afgelopen weekend rondliep op de tuinmarkt die in Leuven georganiseerd was door VELT (de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren). Tegelijkertijd zag ik daar ook heel veel wat niet strookte met dit standaardbeeld.

Gezonde bodem

Ecologisch tuinieren laat zich niet in een labeltje vangen. Maar er zijn wel kenmerken en aandachtspunten te geven die je in elke ecologisch (of natuurlijk) beheerde tuin aantreft. Ten eerste wordt er natuurlijk gifvrij gewerkt. Grote biodiversiteit, aandacht voor de natuurlijke kringloop, geen bestrijding van plagen maar streven naar biologisch evenwicht, zo veel mogelijk hergebruik van middelen en materialen, observeren wat er in je tuin gebeurt en daar je voordeel mee doen, zijn ook belangrijke gezamenlijke kenmerken. Maar waar het allemaal begint is de bodem. Aandacht voor een gezonde bodem met voldoende lucht en vocht en een grote diversiteit aan bodemleven (van wormen tot bodemschimmels) is denk ik het belangrijkste kenmerk van ecologisch verantwoord natuurlijk tuinieren.

Biologische bollen

Stinzenwei op kwekerij de Warande in Laag Keppel

Een prachtig voorbeeld van moderne biologische bedrijfsvoering die niets te maken heeft met het grijze wollen sokken imago trof ik aan op diezelfde eerder genoemde VELT tuinmarkt. John Huiberts, één van de slechts 3! biologische bollenkwekers in Nederland vertelde daar zijn verhaal. Hoe hij met het zorgvuldig verzorgen van de bodem, zonder gif, zonder overbemesting, met gebruik van een speciaal uitgezocht mengsel van groenbemesters, met uitgekiende plant en rooimethodes in staat is prachtige bollen te kweken. Bollen die geen gifstoffen bevatten, die de insectenpopulatie niet vergiftigt en die zelfs als culinaire bijzonderheid in diverse restaurants in Amsterdam worden opgediend. Je laat het wel uit je hoofd om bollen uit de reguliere teelt te eten. Die zitten stikvol met allerlei gifstoffen! En laat dat laatste nu ook gelden voor de bijen en andere insecten die snoepen van het stuifmeel en de honing van al die bollen uit de reguliere teelt die wij in onze tuinen planten! Geen wonder dat de insectenpopulatie de laatste 25 jaar gereduceerd is tot nog maar 25% van wat hij 25 jaar geleden was!

Een natuur(lijke) tuin ontwerpen, hoe doe je dat?

Geplaatst op 8 mei 2017 door Ron

Ontwerpen en natuur; tegenstrijdig?

Wild, rommelig, modderig, ongestructureerd, zijn zo van die associaties die ik vanuit diverse hoeken op mijn bordje krijg als ik de term natuurtuin laat vallen. De missie van Tuynplan is nu juist om te laten zien dat natuur en architectuur in de tuin heel goed samen kunnen gaan. Het belangrijkste uitgangspunt voor een natuurtuin is het creëren van een zelfstandige natuurlijke kringloop. Probeer daar in ieder geval zo dicht mogelijk bij te komen.De beplanting is gelaagd en divers. Middelen, materialen en planten(resten) worden zoveel mogelijk hergebruikt zodat een gesloten kringloop ontstaat. Weet wat je doet, gebruik de natuur en de natuurlijke processen in je voordeel, heb er respect voor en geef daarmee je tuinontwerp jouw eigen invulling.

Tuin en natuur

Een tuin is geen natuurgebied, laat staan een oerbos. De functie van de tuin is cultuurbepaald. Dus bij het ontwerpen van een natuurtuin of een natuurlijke tuin ga je als ontwerper eerst op zoek naar de juiste uitgangspunten die de basis voor je ontwerp moeten vormen: de wensen van de mensen. Ook bij een natuurtuin gaat het om de kernactiviteit van ontwerpen: verbindingen leggen en verbanden aanbrengen in een mooi ogende en prettig aanvoelende ruimtelijke compositie. Voor de natuurlijke component is het daarbij totaal niet van belang of we met rechte lijnen, rechte vakken of strak geschoren hagen in een formeel kader werken. Of dat de uitstraling veel meer informeel, met vloeiende overgangen, gebogen lijnen en houtwalachtige heesterbeplanting vormgegeven wordt. Het is maar waar de klant om vraagt. Je kunt een ‘strakke rechte vijver’ opmetselen met gasbetonblokken en afwerken met antracietkleurige rechthoekige tegels in een dito bestrating rondom. Of je kunt diezelfde vijver stapelen van hergebruikte oude straattegels of klinkers met muurbeplanting ertussen en situeren langs een graspad dat je eens per maand maait.

Een voorbeeld van formeel ‘natuurlijk’ ontwerp

Op bijgaande ontwerptekening zie je een voorbeeld van een sterk rechtlijnig en functioneel ontwerp. In de uitwerking speelt de natuur echter een grote rol. Een grote diversiteit aan (eetbare) planten, relatief weinig bestrating en diverse lagen beplanting (van bolgewas tot boom) bepalen de uitstraling en het gevoel deze tuin. De gebruikte materialen zijn zelden nieuw. Ergens in huis, schuur of tuin zijn ze ooit opgedoken, zorgvuldig bewaard en eventueel bewerkt om vervolgens opnieuw een plekje in huis of tuin te vinden. Zo creëer je verbinding tussen heden en verleden, tussen tuin en omgeving, tussen ontwerp en natuur, tussen gebruik, plezier en ontspanning. Op de foto van de binnenplaats zie je het misschien wel meest stenige deel van de hele tuin. Ook daar speelt het natuurlijke gevoel de hoofdrol. Een dak van inheemse hoge struiken boven je hoofd en een groene omlijsting met een grote diversiteit aan planten die je in een ‘bosrandvegetatie’ tegen zou kunnen komen. In de kieren van de hergebruikte klinkerbestrating zorgt het mos voor het ‘open plek in het bos-gevoel’.

Planten spreken(?)

Geplaatst op 12 juli 2016 door Ron

Pratende planten? Sinds wanneer?

Jij hebt het maar rustig, zei een vriend vanochtend tegen mij, jouw planten praten niet terug! Interessante opmerking en als je het letterlijk neemt is dat natuurlijk zo, althans niet praten zoals wij dat kennen. Tuinieren en met je blote vingers in de zwarte aarde graaien is absoluut een heel rustgevende ervaring. Toch durf ik te beweren dat planten praten. De kunst is alleen om op de juiste manier te luisteren. Ik leer dat met vallen en opstaan. Eén van de dingen die een plant je bijvoorbeeld vertelt is wat er in de bodem aan de hand is. Zo zaait een paardenbloem zich alleen uit als de toplaag van de bodem weinig kalk bevat. Die kalk haalt de plant met zijn lange penwortel uit diepere lagen naar boven. Als de plant afsterft laat hij de kalk in de toplaag achter. Als er tenslotte voldoende calcium naar boven gehaald is verdwijnt de paardenbloem vanzelf. En zo heeft iedere plant zijn eigen verhaal.

Planten voor klanten

In de ruim 10 jaar dat ik nu tuinen ontwerp heb ik steeds beweerd dat ik ‘verhaal in uw tuin’ breng. Daarmee bedoel ik dan dat ik de tuin zodanig probeer te ontwerpen dat u uw wensen, uw leven en uw gevoel voor mooi daarin herkent. Dat me dat in veel gevallen heel aardig gelukt is is natuurlijk prachtig. Maar veel boeiender is uiteindelijk om me bewust te zijn en verder te worden waarom me dat is gelukt. Het besef van wat ik in mijn dagelijks werk eigenlijk echt aan het doen ben speelt daarbij een cruciale rol. Het is namelijk niet alleen zo dat ik naar het verhaal van mijn klanten luister en dat vertaal naar passende plantcombinaties. Ik ben verhalen aan het matchen! Een plant is namelijk veel meer dan alleen een mooi plaatje. Zoals ik in de eerste alinea al aangaf vertelt iedere plant ook zijn eigen verhaal. Als je daar niet naar luistert en die verhalen niet begrijpt kun je nooit een ander verhaal vertellen; kun je geen tuin creëren die het verhaal van de klant weergeeft.

Kleine ingreep groot(s) effect

Geplaatst op 7 juni 2016 door Ron

Dinertuin

Te veel steen! Was één van de opmerkingen die ik kreeg naar aanleiding van mijn blog van vorige week. Los van het feit dat die opmerking totaal voorbij ging aan de intentie waarmee het stuk was geschreven, was het wel een prachtige illustratie van hoe verschillend mensen kijken en wat ze werkelijk waarnemen. Zelf zag ik de foto’s kennelijk veel groener dan in ieder geval een aantal van de lezers. In mijn hoofd waren de planten al volwassen, terwijl dat voor de argeloze lezer van dat artikel nog niet zichtbaar was. Bovendien zag ik de foto’s in de context van de gehele tuin, terwijl voor de lezers alleen het getoonde detail zichtbaar was. Daarom hierbij wat foto’s van een soortgelijke ingreep vorig jaar waarbij de planten inmiddels de kans hebben gekregen lekker te groeien. De foto’s zijn vanuit een iets ander standpunt gemaakt, maar het verschil lijkt me duidelijk. De foto in de kop van dit verhaal geeft nog even een inkijkje in een ander deel van de tuin.

De voortuin

En om te benadrukken dat ik groen wel degelijk erg hoog in het vaandel heb nog even twee foto’s van de voortuin die een diepte heeft van een betontegel; in 2014 en nu. Indachtig mijn gedachte van hergebruik en duurzaamheid en voor de opmerkzame lezer; de betontegels zijn (op de kop gelegd) in de dinertuin weer opgenomen. Ook hier geldt ‘Kleine ingreep groot(s) effect’.

Hergebruik als uitgangspunt

Geplaatst op 30 mei 2016 door Ron

Doordacht herschikken

Vorige week heb ik in mijn blog duidelijk proberen te maken dat ontwerpen lang niet altijd iets te maken heeft met alles nieuw en anders, met dure en luxe materialen of met strak gemetselde muurtjes en vijvers. Ontwerpen heeft alles te maken met gevoel voor ruimte en sfeer en weten hoe die te beïnvloeden. Een kleine aanpassing kan daarbij soms net zo veel of zelfs meer effect sorteren dan een volledige renovatie. Zeker bij oudere huizen met dito tuinen passen de materialen die in de loop der jaren in en om het huis verzameld zijn in de sfeer die mensen steeds hebben gezocht. Alleen verrommelt en veroudert alles en raken mensen in hun eigen denkraam verstrikt. Soms is de slijtage zo hevig dat er inderdaad tot vervanging moet worden overgegaan, maar vaak is een frisse blik op de oude materialen veel meer de oplossing. Deze tuin is daar een mooi voorbeeld van. Op de foto’s hiernaast ziet u de situatie van voor de herschikking.

Verdwenen vuilnis

De prachtige gebakken straatklinkers blijven ook in de nieuwe situatie sterk het beeld en de sfeer bepalen. Alleen is het bouwvallige afdak voor de vuilnistonnen verdwenen. De tonnen zijn verbannen naar een plekje uit het zicht en de borders zijn herschikt en vergroot om de ruimte gezelligheid en smoel te geven. De klinkers zijn anders gestraat om dat effect te versterken en om te benadrukken dat het hier een zit en eetruimte betreft. De tafel komt uit een andere ruimte en wordt hier weer ingezet als eettafel, de stoelen zijn tweedehands op de kop getikt via een opkoper van gebruikt horecameubilair; zie hier het resultaat. Oh ja, er is toch nog iets nieuw; er is voor €35,00 aan planten gespendeerd!