Het verhaal van de tuin – Centrum voor natuurlijk tuinieren

Nadere kennismaking ecologisch tuinieren

Geplaatst op 18 maart 2018 door Ron

Ecologisch tuinieren

Verwarring is er genoeg en zoals gewoonlijk in Nederland zijn de meningen ernstig verdeeld. Wat is nou eigenlijk ecologisch tuinieren? Grijze wollen sokken, lange wilde haren, ruime gewaden of tuinbroek en een grote verwilderde puinhoop in de tuin zijn zo wat beelden die me te binnen schieten; die heb ik blijkbaar van huis uit meegekregen. Een beeld overigens wat niet helemaal gelogenstraft werd toen ik afgelopen weekend rondliep op de tuinmarkt die in Leuven georganiseerd was door VELT (de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren). Tegelijkertijd zag ik daar ook heel veel wat niet strookte met dit standaardbeeld.

Gezonde bodem

Ecologisch tuinieren laat zich niet in een labeltje vangen. Maar er zijn wel kenmerken en aandachtspunten te geven die je in elke ecologisch (of natuurlijk) beheerde tuin aantreft. Ten eerste wordt er natuurlijk gifvrij gewerkt. Grote biodiversiteit, aandacht voor de natuurlijke kringloop, geen bestrijding van plagen maar streven naar biologisch evenwicht, zo veel mogelijk hergebruik van middelen en materialen, observeren wat er in je tuin gebeurt en daar je voordeel mee doen, zijn ook belangrijke gezamenlijke kenmerken. Maar waar het allemaal begint is de bodem. Aandacht voor een gezonde bodem met voldoende lucht en vocht en een grote diversiteit aan bodemleven (van wormen tot bodemschimmels) is denk ik het belangrijkste kenmerk van ecologisch verantwoord natuurlijk tuinieren.

Biologische bollen

Stinzenwei op kwekerij de Warande in Laag Keppel

Een prachtig voorbeeld van moderne biologische bedrijfsvoering die niets te maken heeft met het grijze wollen sokken imago trof ik aan op diezelfde eerder genoemde VELT tuinmarkt. John Huiberts, één van de slechts 3! biologische bollenkwekers in Nederland vertelde daar zijn verhaal. Hoe hij met het zorgvuldig verzorgen van de bodem, zonder gif, zonder overbemesting, met gebruik van een speciaal uitgezocht mengsel van groenbemesters, met uitgekiende plant en rooimethodes in staat is prachtige bollen te kweken. Bollen die geen gifstoffen bevatten, die de insectenpopulatie niet vergiftigt en die zelfs als culinaire bijzonderheid in diverse restaurants in Amsterdam worden opgediend. Je laat het wel uit je hoofd om bollen uit de reguliere teelt te eten. Die zitten stikvol met allerlei gifstoffen! En laat dat laatste nu ook gelden voor de bijen en andere insecten die snoepen van het stuifmeel en de honing van al die bollen uit de reguliere teelt die wij in onze tuinen planten! Geen wonder dat de insectenpopulatie de laatste 25 jaar gereduceerd is tot nog maar 25% van wat hij 25 jaar geleden was!

Een natuur(lijke) tuin ontwerpen, hoe doe je dat?

Geplaatst op 8 mei 2017 door Ron

Ontwerpen en natuur; tegenstrijdig?

Wild, rommelig, modderig, ongestructureerd, zijn zo van die associaties die ik vanuit diverse hoeken op mijn bordje krijg als ik de term natuurtuin laat vallen. De missie van Tuynplan is nu juist om te laten zien dat natuur en architectuur in de tuin heel goed samen kunnen gaan. Het belangrijkste uitgangspunt voor een natuurtuin is het creëren van een zelfstandige natuurlijke kringloop. Probeer daar in ieder geval zo dicht mogelijk bij te komen.De beplanting is gelaagd en divers. Middelen, materialen en planten(resten) worden zoveel mogelijk hergebruikt zodat een gesloten kringloop ontstaat. Weet wat je doet, gebruik de natuur en de natuurlijke processen in je voordeel, heb er respect voor en geef daarmee je tuinontwerp jouw eigen invulling.

Tuin en natuur

Een tuin is geen natuurgebied, laat staan een oerbos. De functie van de tuin is cultuurbepaald. Dus bij het ontwerpen van een natuurtuin of een natuurlijke tuin ga je als ontwerper eerst op zoek naar de juiste uitgangspunten die de basis voor je ontwerp moeten vormen: de wensen van de mensen. Ook bij een natuurtuin gaat het om de kernactiviteit van ontwerpen: verbindingen leggen en verbanden aanbrengen in een mooi ogende en prettig aanvoelende ruimtelijke compositie. Voor de natuurlijke component is het daarbij totaal niet van belang of we met rechte lijnen, rechte vakken of strak geschoren hagen in een formeel kader werken. Of dat de uitstraling veel meer informeel, met vloeiende overgangen, gebogen lijnen en houtwalachtige heesterbeplanting vormgegeven wordt. Het is maar waar de klant om vraagt. Je kunt een ‘strakke rechte vijver’ opmetselen met gasbetonblokken en afwerken met antracietkleurige rechthoekige tegels in een dito bestrating rondom. Of je kunt diezelfde vijver stapelen van hergebruikte oude straattegels of klinkers met muurbeplanting ertussen en situeren langs een graspad dat je eens per maand maait.

Een voorbeeld van formeel ‘natuurlijk’ ontwerp

Op bijgaande ontwerptekening zie je een voorbeeld van een sterk rechtlijnig en functioneel ontwerp. In de uitwerking speelt de natuur echter een grote rol. Een grote diversiteit aan (eetbare) planten, relatief weinig bestrating en diverse lagen beplanting (van bolgewas tot boom) bepalen de uitstraling en het gevoel deze tuin. De gebruikte materialen zijn zelden nieuw. Ergens in huis, schuur of tuin zijn ze ooit opgedoken, zorgvuldig bewaard en eventueel bewerkt om vervolgens opnieuw een plekje in huis of tuin te vinden. Zo creëer je verbinding tussen heden en verleden, tussen tuin en omgeving, tussen ontwerp en natuur, tussen gebruik, plezier en ontspanning. Op de foto van de binnenplaats zie je het misschien wel meest stenige deel van de hele tuin. Ook daar speelt het natuurlijke gevoel de hoofdrol. Een dak van inheemse hoge struiken boven je hoofd en een groene omlijsting met een grote diversiteit aan planten die je in een ‘bosrandvegetatie’ tegen zou kunnen komen. In de kieren van de hergebruikte klinkerbestrating zorgt het mos voor het ‘open plek in het bos-gevoel’.

Zin van het leven? Zin in leven!

Geplaatst op 21 november 2016 door Ron

Belofte

En dan zit je binnen. Het is donkergrijs buiten, het stortregent, het stormt. De bladeren vallen van de bomen, iedere dag wordt korter, het einde nadert. Althans dat gevoel zou je in deze omstandigheden zomaar kunnen bekruipen. Toch, op een enkel klein moment van zwakte na, gebeurt mij dat niet. Hoe kan dat?

Levenslust

De kern van het antwoord zit volgens mij verborgen in de foto hierboven. Lees verder →

Seizoen van slag?

Geplaatst op 26 september 2016 door Ron

Dit is geen grap of trucage

Deze foto maakte ik vandaag 26 september 2016. Deze bloesem (en het is niet de enige) zit in één van onze appelbomen. Een ruime maand geleden werd ik al verrast door een bloeiende goudreinet. Dat vond ik al bijzonder, maar dit is toch wel het toppunt van algehele tegennatuurlijke verbazing die me overvalt. Dit heb ik nog niet eerder meegemaakt.

Permacultuur

In mijn tuin probeer ik zoveel mogelijk met de natuur mee te tuinieren. Er wordt niet gespit, er wordt geen kunstmest gebruikt en er wordt al helemaal niet gespoten; permacultuur Lees verder →

Kleine ingreep groot(s) effect

Geplaatst op 7 juni 2016 door Ron

Dinertuin

Te veel steen! Was één van de opmerkingen die ik kreeg naar aanleiding van mijn blog van vorige week. Los van het feit dat die opmerking totaal voorbij ging aan de intentie waarmee het stuk was geschreven, was het wel een prachtige illustratie van hoe verschillend mensen kijken en wat ze werkelijk waarnemen. Zelf zag ik de foto’s kennelijk veel groener dan in ieder geval een aantal van de lezers. In mijn hoofd waren de planten al volwassen, terwijl dat voor de argeloze lezer van dat artikel nog niet zichtbaar was. Bovendien zag ik de foto’s in de context van de gehele tuin, terwijl voor de lezers alleen het getoonde detail zichtbaar was. Daarom hierbij wat foto’s van een soortgelijke ingreep vorig jaar waarbij de planten inmiddels de kans hebben gekregen lekker te groeien. De foto’s zijn vanuit een iets ander standpunt gemaakt, maar het verschil lijkt me duidelijk. De foto in de kop van dit verhaal geeft nog even een inkijkje in een ander deel van de tuin.

De voortuin

En om te benadrukken dat ik groen wel degelijk erg hoog in het vaandel heb nog even twee foto’s van de voortuin die een diepte heeft van een betontegel; in 2014 en nu. Indachtig mijn gedachte van hergebruik en duurzaamheid en voor de opmerkzame lezer; de betontegels zijn (op de kop gelegd) in de dinertuin weer opgenomen. Ook hier geldt ‘Kleine ingreep groot(s) effect’.

Hergebruik als uitgangspunt

Geplaatst op 30 mei 2016 door Ron

Doordacht herschikken

Vorige week heb ik in mijn blog duidelijk proberen te maken dat ontwerpen lang niet altijd iets te maken heeft met alles nieuw en anders, met dure en luxe materialen of met strak gemetselde muurtjes en vijvers. Ontwerpen heeft alles te maken met gevoel voor ruimte en sfeer en weten hoe die te beïnvloeden. Een kleine aanpassing kan daarbij soms net zo veel of zelfs meer effect sorteren dan een volledige renovatie. Zeker bij oudere huizen met dito tuinen passen de materialen die in de loop der jaren in en om het huis verzameld zijn in de sfeer die mensen steeds hebben gezocht. Alleen verrommelt en veroudert alles en raken mensen in hun eigen denkraam verstrikt. Soms is de slijtage zo hevig dat er inderdaad tot vervanging moet worden overgegaan, maar vaak is een frisse blik op de oude materialen veel meer de oplossing. Deze tuin is daar een mooi voorbeeld van. Op de foto’s hiernaast ziet u de situatie van voor de herschikking.

Verdwenen vuilnis

De prachtige gebakken straatklinkers blijven ook in de nieuwe situatie sterk het beeld en de sfeer bepalen. Alleen is het bouwvallige afdak voor de vuilnistonnen verdwenen. De tonnen zijn verbannen naar een plekje uit het zicht en de borders zijn herschikt en vergroot om de ruimte gezelligheid en smoel te geven. De klinkers zijn anders gestraat om dat effect te versterken en om te benadrukken dat het hier een zit en eetruimte betreft. De tafel komt uit een andere ruimte en wordt hier weer ingezet als eettafel, de stoelen zijn tweedehands op de kop getikt via een opkoper van gebruikt horecameubilair; zie hier het resultaat. Oh ja, er is toch nog iets nieuw; er is voor €35,00 aan planten gespendeerd!

Creëren van ruimte en sfeer

Geplaatst op 23 mei 2016 door Ron

Ruimte creëren

Een groot deel van mijn ontwerpwerk draait erom een buitenruimte zo goed mogelijk tot zijn recht te laten komen. En meer dan eens heeft dat geen snars te maken met dure en/of mooie attributen of grote veranderingen. Mooie en dure dingen hebben een ongelooflijke aantrekkingskracht op mensen. Maar als deze mooie dingen in de verkeerde ruimte of verkeerd in de ruimte staan verliezen ze heel veel van hun glans. Ergo, mooie dingen en mooie planten maken nog geen mooie tuin!

Sfeertje bouwen

Het is nog niet klaar, maar juist daarom kun je op de foto hierboven fraai zien hoeveel effect 15 cm meer aan border heeft op de uitstraling van de gehele ruimte. Daar waar deze heesterborder in eerste instantie overkwam als een beetje een benauwd stukje ‘het moet nu eenmaal een beetje groen zijn langs het terras’, is door de border 15 cm extra te geven ook daadwerkelijk een border ontstaan. De heesters komen beter tot hun recht omdat ze meer in verhouding tot de border staan. En tegelijkertijd wordt ook het terras een veel prettiger plaats om te verblijven! Een prachtig voorbeeld van een kleine aanpassing die veel effect sorteert.

Ruimte maken

De foto in de kop van dit artikel geeft een mooi voorbeeld van het creëren van ruimtelijkheid. Hoe vaak zien we niet dat er een grote struik of ander ‘mooi’ attribuut pal voor een lelijk gebouw wordt gezet om deze aan het oog te onttrekken. Daarmee wordt dan weliswaar dat gebouw aan het oog onttrokken, maar heel vaak de ruimte verkleind. Eigenlijk komt dus dat gebouw dichter naar je toe! Op de voornoemde foto heb ik de druivenranken (die tegen de oude schuur gespijkerd waren) een mooie strakke geleiding gegeven een ruime halve meter voor het gebouw. Niet alleen groeien de druiven zo beter, maar ze leiden de aandacht af van de schuur, ze creëren meer ruimtelijkheid en het grasveld ervoor wordt prettiger en gezelliger om te vertoeven: ‘lekker picknicken!’ Opnieuw, kleine aanpassing groot effect.

Geduld; een schone zaak

Geplaatst op 17 mei 2016 door Ron

Kracht van de natuur

Op de tekening ging dat toch allemaal veel sneller! Je zet wat strepen op papier en als je dat maar in de juiste verhoudingen doet en voorziet van de juiste kleuren, komt daar ineens zoiets als een tuin te voorschijn! In de dagelijkse realiteit ontwikkelt zich de natuur toch iets anders.

De meiraapjes op de foto heb ik bijvoorbeeld al zo’n 6 weken geleden gezaaid. En ze hebben nog zeker 4 tot 6 weken nodig om te kunnen worden geoogst. Als je dat leest op het zakje waarin het zaad zit denk je nog: “Dat is lekker snel.” En in gedachten zie je de plantjes al uit de grond komen en groeien als een dolle. Tot op het moment dat je de zaadjes in de grond hebt gestopt en je zit te wachten tot ze ontspruiten en werkelijk gaan groeien. Wat duurt dat lang zeg; je wilt de plantjes wel aan hun nog niet bestaande blaadjes uit de grond trekken. En ondertussen beginnen allerlei plantjes die we op die plek niet hadden bedacht en zorgvuldig hadden verwijderd of afgedekt weer vrolijk hun groene kopjes boven het maaiveld uit te steken. Hoe durven ze!

Alleenrecht of levensles?

Waar halen we dat toch vandaan, die overtuiging dat we iedere situatie naar onze hand kunnen zetten alleen al door het zo te bedenken? Ja hoor ik betrap me daar zelf ook met grote regelmaat op. In de situatie zoals ik hierboven heb beschreven heb ik de grond vooraf naar mijn idee zodanig voorbereid dat mijn raapjes er optimaal tot hun recht zouden komen. Het wortel’onkruid’ zorgvuldig afgedekt met karton en daar ‘schone’ teelaarde op aangebracht. Om vervolgens verbaasd te zijn dat zich behalve mijn meiraapjes wel degelijk ook diverse andere planten en plantjes uitstekend thuis voelen op de zorgvuldig geprepareerde ondergrond.

De grote vraag is natuurlijk of de raapjes er slechter van worden als al die andere plantjes floreren. Tot nu toe blijken ze het prima te doen en beperk ik me tot het in toom houden van de andere gewassen en probeer ik zo veel mogelijk te leren uit wat ik zie dat er gebeurt. Tuinieren met de natuur en niet tegen de natuur in. Op die manier kan ik zonder gefrustreerd te raken toch een beetje het gevoel krijgen dat de tuin doet wat ik wil en niet dat ik doe wat de tuin wil. Stiekem gniffelend over mijn eigen argeloosheid omdat ik heel goed weet dat de natuur mij altijd de baas is!

Geduld; een schone zaak

Ondertussen zie ik op verschillende plekken in mijn tuin, naast alle niet bedachte gewassen wel degelijk ook allerlei groente en fruitplanten de kop op steken op plekken die ik ze van tevoren had toebedeeld. Geeft me toch een beetje een gevoel van controle over de zaak; kan ik de natuur kennelijk toch een beetje manipuleren. Geduldig wacht ik maar eens af wat ik dit jaar allemaal kan gaan oogsten. De eerste Rucola heeft al op ons bordje gelegen.

Huismus…ofwel het dagelijks brood

Geplaatst op 21 maart 2016 door Ron

Verhaal van de tuin?

Op de ontwerptekening ziet het er al heel anders uit, maar voor de mussen doet dat totaal niet ter zake. Iedere ochtend sta ik in mijn keuken voor het aanrecht de ontbijtspullen te verzamelen. Ik kijk dan uit over één van mijn tuintjes. Eigenlijk meer een binnenplaatsje. Wat rommelig, met een straat die half is opgebroken, vuilnistonnen onder een aftands afdakje, een bergje zand, wat struikgewas, een schaaltje brood dat de buren op de afscheiding hebben gezet. Altijd wat te beleven voor een scharrelmus.

Dagelijks brood

Zoals ik mede voor mijn werk observeer wat het natuurlijk gedrag van planten is om ze goed toe te kunnen passen in uw en mijn tuin, zo observeer ik ook het gedrag van de fauna; de dieren. Vanochtend zaten er twee mussen op de grond. De ene baas had een stuk brood in zijn snavel; te groot om zo naar binnen te werken, maar soi: “dit heb ik en ik bewaak het met mijn leven!” En weg hipte hij met de tweede mus op zijn hielen:”Ja hé, ik zag dat stuk het eerst, geef terug!” Mus 1 hipt weg en laat onderweg natuurlijk wat kruimels vallen die mus 2 gretig oppikt. Even is er een beetje rust voor nummer 1 en hij legt zijn kostbare broodje op de grond om er ook een hapje van te kunnen nemen. “Kaasje!” denkt nummer 2 en onmiddellijk pikt hij het grote stuk, onderwijl een paar kruimels achterlatend die nummer 1 gretig oppikt. Dit tafereel herhaalt zich zo een paar keer. Ik realiseer me dat ik naar een heel interessant fenomeen zit te kijken. Deze mussen voeden elkaar zonder dat ze het zelf in de gaten hebben. In hun gretigheid om het grootste stuk van de taart te bemachtigen vergeten ze dat ze dat stuk helemaal niet aankunnen en dat ze uiteindelijk alleen hun buurman een plezier doen. Totdat de ander zich meester maakt van de hele taart en de toestand in de mussenwereld wordt omgegooid. Wordt mij hier een spiegel voorgehouden door moeder natuur?

Lentekriebels

Geplaatst op 25 januari 2016 door Ron

Tuinplannen

Terwijl ‘De beste wensen’ nog natintelen in het glas en de korte winter na een paar dagen al weer in het slop geraakt lijkt betrap ik mezelf erop dat de lentekriebels al aardig beginnen toe te slaan. Iedere dag loop ik even de tuin in om te zien of de bollen die ik dit najaar geplant heb hun eerste groene bladtopjes al boven de kille grond uit durven te steken. De eerste sneeuwklokjes staan zelfs al in de bloei terwijl de laatste tuingeranium pas bij de eerste stevige vorst zijn bloemen heeft laten verschrompelen. DE tijd van het jaar om nieuwe plannen voor je tuin te maken of misschien wel na te denken over een geheel nieuw tuinontwerp.

Kijken is een Kunst!

Dat kun je natuurlijk laten doen. Dat lijkt simpel en dan hoef je er zelf weinig energie in te steken….denk je. Ik heb inmiddels diverse tuinen ontworpen, van groot naar klein (of andersom) en ook een aardig aantal cursisten begeleid in het ontwerpen van hun eigen tuin. Zonder uitzondering bleek de sleutel tot een succesvolle verandering te liggen bij het kijken. Kijken is inderdaad een kunst en anders kijken dan je gewend bent is een nog grotere kunst. Kijken is de kern van ontwerpen. Je manier van kijken bepaalt in hoge mate hoe je je omgeving ervaart. Pas als je je bewust bent hoe je zelf kijkt en ervaart kun je daar verandering in brengen en kun je een veranderde omgeving ook anders appreciëren. Het klinkt misschien ingewikkeld allemaal maar is in de kern redelijk eenvoudig. Ken je de ervaring dat je een nieuwe auto hebt gekocht en dat je na de aankoop die auto ineens overal ziet rijden terwijl hij je van tevoren nooit is opgevallen? Een simpel geval van aandacht verleggen. In dit geval speelt je brein een beetje manipulatortje met je; je onderbewuste is ineens je bewuste geworden.

Denk je na over een nieuw tuinontwerp?

Misschien is het dan handig om je eerst eens wat verder te verdiepen in je kijkgedrag. Om je daar een handje bij te helpen verzorg ik op zaterdag 5 maart van 9.30 tot 12.00 uur de workshop ‘Anders kijken naar je tuin’. Een boeiende interactieve workshop waarin we in een select gezelschap van maximaal 6 deelnemers gaan buigen over het fenomeen kijken en beleven. Onder het genot van een lekkere kop koffie met kleine bijlage vertel ik iets over het kijken van de ontwerper, maar wil ik het vooral met jullie hebben over hoe jullie het zien en hoe dat ook anders zou kunnen. De workshop vindt plaats op onze heerlijke landelijke locatie in Lith, waar veel te zien en te beleven valt. Wil je deelnemen? Wees er dan vlug bij om je hier aan te melden. Het is maar een klein gezelschap en er zijn al plaatsen vergeven. Met de kleine investering van € 45,00 die de workshop kost verzeker je je van een basis waarop je een gedegen keuze kunt maken hoe je verder wilt met je tuin.